Układ krążenia

W tym układzie zasadniczą rolę odgrywa serce, podtrzymuje ono ruch krwi w naczyniach. Ma ono taka sama budowę jak wszystkich ssaków i jest położone nieco po lewej stronie w klatce piersiowej. Dokładniej między trzecim, a szóstym żebrem. Utlenioną krew pąkuje przez aortę i rozbudowany system mniejszych tętnic do wszystkich zakątków ciała. Niektóre tętnice można łatwo wyczuć pod skórą, np.: pod żuchwą, nasadą ogona, po wewnętrznej stronie łokcia i dolnej części stawu kolanowego. W tych miejscach tętnice przylegają do kości tuz po skórą, takie położenie pozwala nam wyczuć puls i łatwo zmierzyć tętno. Odtlenioną krew, która powraca do serca transportują żyły. Są one wyposażone w cienkie ściankach o małej liczbie włókien sprężystych i mięśniowych.

 Serce
  Zasadniczą rolę w całym układzie krwionośnym pełni serce, bezustannie przepąpowujące krew do wszystkich komórek ciała i z powrotem. Ma ono kształt stożka, składa się z dwóch przedsionków i dwóch komór, a z zewnątrz okryte jest workiem surowiczym tzw. osierdziem. Serce położone jest po lewej stronie klatki piersiowej, między trzecim i szóstym żebrem. Serce dorosłego konia waży około 3kg, co wynosi między 0,7-1,6% całkowitej masy ciała.

Pracę serca podzielić możemy na 3 fazy:
 

•  skurcz obydwu przedsionków
•  skurcz obydwu komór
•  rozkucz obydwu przedsionków i następnie komór.

  Serce wykonuje tą pracę samodzielnie, automatycznie- posiada zdolność do samopobudzania się. Nadrzędnym ośrodkiem, rozpoczynającym każdy wymieniony wyżej cykl pracy jest węzeł zatokowo-przedsionkowy, znajdujący się w ścianie prawego przedsionka, w okolicy ujścia żyły górnej. Węzeł ten budują wyspecjalizowane komórki, które, dzięki współgraniu chemicznych elementów sodu i wapnia, posiadają zdolność wytwarzania spontanicznych wyładowań. Z węzła zatokowo-przedsionkowego impuls przenoszony jest przez węzeł przedsionkowo-komorowy i pęczek Hisa do włókien Purkiniego, odpowiedzialnych za rozprowadzenie pobudzenia w ścianach komór serca i w następstwie skurcz. Najciekawszy w tym całym procesie jest fakt, iż układ bodźcowo-przewodzący nie jest tworzony przez komórki nerwowe lecz przez grupę komórek mięśniowych. Funkcje serca są więc sterowane mięśniowo, a nie nerwowo. Elektryczne pobudzenie mięśnia sercowego daje się zaobserwować za pomocą EKG, które, będąc zabiegiem diagnostycznym, może uwidocznić wszelkie nieprawidłowości, zaburzenia i schorzenia. Niestety badania tego typu są w Polsce nadal bardzo słabo rozwiniętą dziedziną weterynarii.

  Jak już wyżej wspomniałam, serce napędzając krwioobieg zasila oragnizm we wszystkie niezbędne składniki, w ilościach doskonale dostosowanych do akualnych potrzeb. Wraz ze wzrostem wysiłku, wzrasta zapotrzebowanie na tlen, układ krwionośny reaguje więc natychmiast przyspieszeniem obiegu krwi i dodatkowo skurczem śledziony, która dostarcza dodatkowych krwinek czerwonych (ich ilość może wzrosnąć nawet o 30-50%). Każdy zwiększony wysiłek fizyczny obiawia się więc od razu silniejszym ukrwieniem pracujących partii mięśni a przy dużym i długim obciążeniu może zwiększyć nawet 10-krotnie. Szybka odpowiedź na zmienne zapotrzebowanie następuje nie tylko w stosunku do tkanek mięśniowych, ale i wszelkich organów. Przykładowo pobieranie i trawienie pożywienia powoduje silniejsze przekrwienie przewodu pokarmowego, ukrwienie skóry zmienia się wraz z temperaturą ciała i otoczenia, a ilość krwi przepływającej przez macicę zależy od stadium ciązy. Stałe i nie wykazujące praktycznie żadnych wahań jest natomiast zaopatrywanie w skłaniki odżywcze i tlen mózgu i komórek nerwowych. Regulacja intensywności pracy serca odbywa się przez częstotliwość skurczy. Tętno spoczynkowe konia wynosi około 30-45 uderzeń/min., a w warunkach maksymalnego obciążenia wzrastać może nawet do 240 uderzeń/min. Puls rozpoznawany jest na tętnicach położonych zaraz pod skórą, bądź przy osłuchaniu stetoskopem. Aby wyczuć bicie serca należy położyć dłoń między klatkę piersiową a przednią kończynę, nieco z lewej strony, mniej więcej na wysokości stawu łokciowego. Innymi punktami pomiaru tętna są:
 

•  krawędź żuchwy- zaraz przy ganaszach
•  na kończynie przedniej- zaraz za wewnętrzną kością rysikową
•  na kończynie tylnej- zaraz za zewnętrzną kością rysikową
•  przy kopycie- po bokach kości pęcinowej.

Naczynia krwionośne
  Naczynia krwionośne są zamkniętym układem, w którym krąży przepompowywana przez serce krew. System ten tworzą tętnice, żyły i naczynia kapilarne.

 Tętnice są kanałami przepływu krwi bogatej w tlen (wyjątek stanowi tętnica płucna). Ich ściany są grube i sprężyste. Tętnica wychodząca z lewej komory serca przez aortę (główną tętnicę ciała) wprowadza krew do krwioobiegu dużego i następnie rozgałęziając się dociera do przedniej części ciała- szyji, głowy i kończyny piersiowej oraz do części tylnej- do żołądka, jelit, wątroby, śledziony i wreszcie do kończyny miedniczej. Im dalej od serca tym, bardziej spada ciśnienie i szybkość przepływu krwi, a w wyniku kolejnych rozgałęzień, tętnice stają się ciensze, aż przechodzą w sieć naczyń włosowatych, połączonych już bezpośrednio z zaopatrywaną tkanką. W naczyniach kapilarnych następuje wymiana tlenu z dwutlenkiem węgla i składników pokarmowych z produktami przemiany materii. Naczynia włosowate stanowią więc połączenia końcówek tętnic z początkami żył.

Żyły przeprowadzają odtlenowaną krew w kierunku serca (wyjątek- żyła płucna). Im dalej od naczyń włosowatych tym grubość ścian i przekrój żył zwiększa się i przy ujściu do prawego przedsionka serca ich średnica wynosi nawet 40mm
  Ponieważ, jak już wspomniałam, im dalej od serca tym ciśnienie krwi jest mniejsze i czasem niewystarczające do przepchnięcia krwi przez cały krwioobieg, to przemieszczanie krwi usprawnia pulsowanie tętnic, posiadających własną mięśniówkę, a zastawki żylne zapobiegają cofaniu się krwi. Proces ten bardzo wspomaga pracę serca, które będąc pompą zalewowo- tłoczącą, działa jedynie wyrzucając krew do tętnic, nie wykazuje jednak umiejętności zasysania krwi żylnej. Musi ona wiec niejako sama dopłynąć do prawego przedsionka serca.

  W krwioobiegu małym tętnice wyrowadzają z prawej komory serca krew odtlenowaną i doprowadzają ją do naczyń włosowatych oplatających pęcherzyki płucne. Dochodzi tutaj do wymiany gazowej i następnie już utlenowana krew powraca żyłami płucnymi do lewego przedsionka i lewej komory serca. Krwioobieg mały stanowi więc połącznie prawej części serca, przez płuca z częścią lewą, a oba procesy )krwioobieg duży i mały) nie przebiegają równolegle i niezależnie, lecz następują po sobie.

Krążenie krwi w niektórych miejsca wspomaga ruch. Przykładem tego jest opuchnięcie nóg koni, które długo stały w boksie. Dzieje się tak, ponieważ cała krew odpływa do serca, a w nogach zbiera się płyn przesiąkający do tkanki podskórnej i przepełnionych naczyń włosowatych. Na 100 g masy ciała konia przypada niecałe 10 g krwi. Otyły koń ma jej tyle samo, co szczupły i wytrenowany. Lecz w tkance tłuszczowej nie ma naczyń włosowatych. Jest to jeden z powodów, dla których trzeba dbać o sylwetkę konia. Za mała ilość krwi w stosunku do masy ciała pogarsza kondycję. Bardzo ważne są czerwone krwinki(erytrocyty). Ich zadaniem jest transport tlenu z płuc do tkanek i dwutlenku węgla z powrotem. Liczba czerwonych krwinek jest różna w zależności od rasy, płci np. folblut ma ich więcej niż kuc, ogier najwięcej, a wałach najmniej.

Zadaniem białych krwinek( leukocytów) jest odpowiedzialna za odporność na infekcje. Ich ilość jest też różna po względem płci, pory roku, i stanu zdrowia. Najwięcej białych krwinek posiadają klacze, w zimie jest ich mniej, a w lecie więcej. W czasie choroby więcej niż w zdrowym organizmie.

Mała ilość czerwonych krwinek ( i zbyt niski poziom hemoglobiny) oznacza anemię. Nadmiar ich oznacza odwodnienie, rozedmę płuc, niedoczynność lewej komory serca. Większą liczbę erytrocytów posiadają także zdrowe konie, jeśli żyją wysoko w górach, tam powietrze zawiera mniej tlenu.

Zwiększona ilość leukocytów wskazuje na stan zapalny lub infekcję bakteryjną, zmniejszona na In infekcję wirusową, lub zatrucie toksynami. Nadmierna ilość eozynofili wskazuje na zarobaczenie.

Wyniki badań nie należy traktować, jako jedyne źródło wiadomości o stanie zdrowia konia, ponieważ liczba krwinek się zmienia w ciągu jednego dnia, ale badania powinno się robić w razie podejrzenia chorób. Regularny ruch i dobrze zaplanowana praca korzystnie wpłyną na wielkość serca. Jeżeli koń jest trenowany jago serce może powiększyć się nawet o 1/3, osiągając masę 4 kg, ma wtedy większą pojemność i wydajność. Tworzą się również nowe naczynia włosowate i jest dostarczana większa ilość tlenu do mięśni. Mięśnie, które są więcej zaopatrywane w tlen wolniej się męczą i mogą wykonywać więcej pracy.

J.K
uzupełnienie i poprawki  Marta Godecka